•       Uppbygging langtímavöktunarreita ílykilbúsvæðum á landi
•       Kerfisbundin vöktun ávistfræðilegum breytum
•       Sjálfvirk vöktun ágervitunglamyndum
•       Áhættumat og viðkvæmni vistkerfagagnvart loftslagstengdum ógnum
•       Samantekt niðurstaðna og útgáfa

• Kortlagning búsvæða á landi og íferskvatni með áherslu á kolefnisrík og viðkvæm búsvæði
• Jarðvegskortlagning sem grunngögntil að meta svæði viðkvæm fyrir þurrki, gróðureldum og eyðingu jarðvegs
• Jarðfræðileg kortlagning meðáherslu á svæði sem bregðast hratt við loftslagsbreytingum (s.s. rofsvæði,sífreri, söguleg skriðusvæði)
• Útbreiðslukortlagning tegunda semviðkvæmar eru fyrir loftslagsbreytingum með áherslu á válistategundir ogframandi tegundir
• Útgáfa GIS-laga og tæknilegrarleiðbeiningar fyrir nýtingu gagna í skipulagi og náttúruvernd

• Tegundalíkön (e. SpatialDistribution Models) fyrir valdar tegundir til að spá fyrir umframtíðarútbreiðslu
•  Líkanagerð fyrir búsvæði oggreining á landsvæðum
•  Þjálfun, miðlun og opinn aðgangurað niðurstöðum

‍

• Uppsetning og kvörðun afkomulíkansfyrir stærri jökla landsins. 

• Vöktun á jökullónum meðgervihnattamyndum og vefmyndavélum. 
•  Þróun og forritun jöklavefsjár seminniheldur nýjustu rannsóknarniðurstöður.  
• Upplýsingamiðlun og samráð við Almannavarnirog ferðaþjónustu. 
• Jöklabreytingar; afkoma jökla,jökulsporðabreytingar og útlínur jökla, myndun og stærð jökullóna.
• Nota þarf jöklalíkön til að hermabreytingar svo hægt sé að meta hvaða orsakaþættir ráða mestu. Nota þarfendurgreiningu veðurlíkana sem innlagsgögn fyrir jöklalíkön, m.a. skiptirmáli að reikningar á ákomu og leysingu séu sem nákvæmastir. 

‍

• Gerð landsáætlunar um rannsóknirog vöktun á lífríkisþáttum
• Miðlun og stöðlun gagna fráríkisstofnunum
• Uppsetning opinnar stafrænnargagnaveitu
• Gerð notendahandbókar ogleiðbeininga um gagnanotkun og uppfærslur

‍

‍

• Þarfagreining um nauðsynlegavöktun á náttúruvá og áhrifum loftslagsbreytinga 
• Uppsetning 10 grunnvatnsmæla skv.þarfagreiningu 
• Uppsetning/endurnýjunvatnshæðarmæla skv. þarfagreiningu og forgangsröðun 
• Uppsetning/endurnýjun úrkomumælaog snjómælinga þar sem við á skv. þarfagreiningu og forgangsröðun 
• Uppsetning/endurnýjunjarðvegsrakamæla skv. þarfagreiningu og forgangsröðun 
• Uppsetning/endurnýjun veðurstöðva,þ.m.t. talið skýjahæða- og skyggnismæla, skv. þarfagreiningu ogforgangsröðun 
• Uppsetning/endurnýjun mælitækjatil vöktunar á skriðu- og krapaflóðahættu skv. þarfagreiningu ogforgangsröðun  

• Vatnafarslíkaniðkvarðað fyrir 10–15 vatnasvið á ári 
• Vatnafarslíkan settupp fyrir landið allt, þ.e.a.s. mæld og ómæld vatnasvið, fyrir loktímabils 
• Líkanareikningarkeyrðir fyrir síðustu þrjá mánuði á þriggja mánaða fresti og þeir afhentir íformi rennslisraða í gegnum gagnagátt fyrir náttúruvá
• Rennsli líkana reiknaðí rauntíma (á milli líkanareikninga sem gerðir eru á þriggja mánaða fresti) meðþví að nýta gögn úr Harmonie-veðurspá til viðbótar við CARRA-endurgreininguna 
• Setja upp flóðaspásem keyrir daglega fyrir þekkt flóðasvæði  
• Greina breytingar átíðni, stærð og tímasetningu flóða með loftslagsbreytingum 
• Greina breytingar álágrennsli og vatnsþurrðum með breytingum á vatnsbúskap vegna áhrifaloftslagsbreytinga 
• Búa til þurrkaspá,eða rauntímakortlagningu á svonefndum SPI-stuðli (standardized precipitationindex) sem gefur til kynna hversu líklegt er að framundan séþurrkatímabil 
• Greina breytingar áSPI með áhrifum loftslagsbreytinga, þ.e. greina breytingar á þurrkum meðbreyttu loftslagi 

• Mælinet átta stöðva sem skilarniðurstöðum í gagnagrunn og opna vefsjá í rauntíma (tengt gagnagátt umnáttúruvá og loftslagsáhættu) 
• Regluleg úrvinnslamælinga  
• Keyrsluhæft líkan sem nota má tilað spá fyrir um sjávarhæð með nokkurra daga fyrirvara 
• Reglubundnar spákeyrslur.

• Taka saman þau grunnvatnsgögn semtiltæk eru á landsvísu 
• Styrkja grunnvatnsvöktunarkerfiðog tengja það við aðlögunaráætlanir í loftslagsmálum. 
• Tengja vatnafarslíkön viðgrunnvatnsmælingar svo unnt sé að fá heildstæðari mynd af þróun grunnvatns meðloftslagsbreytingum  

‍

• Skriðugagnasafn. Náttúrufræðistofnun og Veðurstofan reka sameiginlegt skriðugagnasafn. Í það hafa verið skráðar upplýsingar um skriður á Íslandi. Það þarf að vinna talsvert í gagnasafninu næstu 1–2 árin til þess að gögnin verði eins aðgengileg og ábyggileg og mögulegt er. Um er að ræða grunngögn fyrir alla aðra vinnu, hvort sem hún tengist rannsóknum, hættumati eða vöktun. Markmiðið er að gögnin verði aðgengileg hagaðilum og almenningi t.d. um gagnagátt vegna náttúruvár. Verkefnið þarf að vinna í nánu samstarfi við Ofanflóðasjóð.  
  ‍
• Krapaflóðagagnasafn. Krapaflóð eru gjarnan ranglega greind sem vatnsflóð, skriður eða vot snjóflóð og því má búast við því að mikið vanti upp á skráningar þeirra. Krapaflóð geta átt upptök í mun minni halla en t.d. snjóflóð en þau eiga það sameiginlegt að vatn hefur safnast fyrir í snjó í upptökum. Fara þarf yfir krapaflóðasafnið og greina betur upptök þeirra og eðli sem og veðuraðdraganda. Minni þekking er á krapaflóðum en á skriðum og snjóflóðum í heiminum, m.a. vegna þess að þau eru óalgengari og eru fyrst og fremst þekkt á norðlægum slóðum. Þau eru þó orðin tíðari vegna loftslagsbreytinga og mikilvægt er að Íslendingar taki þátt í alþjóðlegu samstarfi sem snýr að krapaflóðum.  
  ‍
• Jarðfræðikotlagning með tilliti til skriðuhættu í þéttbýli. Kortleggja þarf jarðlagagerð, þykkt eðli og uppruna setlaga í hlíðum ofan þéttbýlis á Íslandi. Leggja þarf mat á hvort setlög geti verið óstöðug og skapað hættu á skriðum, einkum sem geta ógnað byggð og innviðum. Kortlagningin byggir m.a. á túlkun loftmynda, vettvangsskoðun, yfirborðskortlagningu og túlkun jarðlagasniða á mögulegum úthlaupssvæðum skriðna. Náttúrufræðistofnun hefur hafið vinnu við þetta verkefni sem mun halda áfram á næstu árum. Ofangreint verkefni er kostað af Ofanflóðasjóði að hluta.  
  ‍
• Kortlagning óstöðugra hlíða. Stórar skriður hafa verið áberandi síðastliðin ár. Í mörgum tilfellum voru þessar skriður ekki bein afleiðing aftakaúrkomu, heldur voru hlíðarnar óstöðugar sökum jarðfræðilegra aðstæðna og enduðu á því að gefa sig, mögulega í tengslum við snjóbráðnun, minniháttar úrkomu, eða einhverjum dögum eftir úrkomukafla. Í sumum tilfellum var sífreri í skriðunum en í öðrum ekki. Dæmi um slíkar skriður eru Morsárjökull 2007, Dýjafjall í Fagradal 2011, Torfufellsdalur 2011, Móafellshyrna 2012, Svínafellsjökull 2013, Askja 2014, Árnesfjall 2014, Hamarsfjörður 2017, Hítardalur 2018, Hleiðargerðisfjall ofan við Gilsá 2020, Seyðisfjörður 2020. Einungis skriðurnar á Seyðisfirði lentu á húsum, en þær voru margar hverjar mjög efnismiklar. Ljóst er að ef slíkar skriður falla á byggð gætu orðið slys á fólki og mikið tjón. Ekki er hægt að spá fyrir um þessa gerð af skriðuföllum út frá einungis veðuraðdraganda. Í mörgum tilfellum hefur sést eftir á að hlíðin var byrjuð að aflagast löngu áður en skriðan féll og að orsökina hafi mátt rekja til langvarandi aflögunar og mögulega djúpstæðs veikleika. Hreyfingin herðir venjulega verulega á sér í aðdraganda skriðunnar. Á Veðurstofunni hefur verið unnið að greiningu hlíða sem eru á hreyfingu út frá gervitunglagögnum og loftmyndum. Næsta skref er að forgangsraða þessum svæðum út frá þeirri hættu sem skriða úr þeim kann að valda. Í fyrsta forgangi eru svæði ofan þéttrar byggðar, en einnig þarf að skoða svæði ofan sveitabæja, ferðamannastaða, vega og annarra innviða. Skoða þarf þær hlíðar sérstaklega og meta hættuna á því að hreyfingin leiði til framhlaups. Meta þarf hvort, og þá hvernig, vakta á hlíðarnar með mælitækjum og fjarkönnun. Hér á landi eru nú fjögur svæði vöktuð með mælitækjum á þennan hátt; Svínafellsheiði, Eskifjörður, Seyðisfjörður sunnanverður og Gleiðarhjalli á Ísafirði. Ofangreind verkefni eru að hluta unnin og kostuð af Ofanflóðasjóði.  
  ‍
• Skriðuhættumat fyrir þéttbýli. Gert hefur verið ofanflóðahættumat fyrir þá þéttbýlisstaði á Íslandi þar sem ofanflóðahætta er talin vera umtalsverð. Þetta mat var að miklu leyti unnið á árunum 1996—2005 og tekur tillit til bæði snjóflóða, krapaflóða og skriðufalla. Í mörgum tilfellum var staðan metin þannig að snjóflóðahættan væri ráðandi, og hættumatslínur miðuðust því við hana. Það er hins vegar mikilvægt að greina skriðuhættuna betur til þess að hægt sé að vakta hana og taka tillit til hennar við uppbyggingu varna. Endurskoðun hættumats m.t.t. skriðuhættu þarf því að fara fram þegar búið er að vinna jarðfræðigreiningu og kortlagningu á hverjum stað fyrir sig. Skriðuhætta hefur verið metin sérstaklega á Seyðisfirði og verið er að klára úrvinnslu rannsókna síðustu ára. Skriðuhættumat fyrir Eskifjörð er í vinnslu og margir aðrir staðir eru á listanum, m.a. Ísafjörður, Ólafsfjörður Suðureyri og Neskaupstaður. Hættumat er hlutverk Veðurstofu skv. lögum.   
  ‍
• Úttekt á skriðuhættu á ferðamannastöðum. Margir af vinsælustu ferðamannastöðum landsins eru á svæðum þar sem hætta getur verið á grjóthruni og/eða skriðum. Sem dæmi má nefna Gullfoss, Seljalandsfoss, Dettifoss, Dyrhólaey, Reynisfjöru, Sólheimajökul, Stuðlagil og Öskju. Leggja þarf mat á það hvað telst ásættanleg áhætta á ferðamannastöðum, gera úttekt á ofanflóðahættu og leggja til viðeigandi viðbúnað, varnaraðgerðir og/eða vöktun.    
  ‍
• Þróun líkana fyrir svæðisbundnar skriðu- og krapaflóðaspár. Flestar hefðbundnar skriðu- og krapaflóðahrinur tengjast mikilli rigningu og/eða leysingu ýmist til lengri eða skemmri tíma. Því er hægt að spá fyrir um þær að einhverju leyti fyrir hvern landshluta (ekki niður á einstaka farvegi). Líkön sem byggja á veðurspám og mælingum á veðri, snjó, jarðvegsraka og grunnvatni geta bætt mikið áreiðanleika slíkra spáa. Einnig þarf að setja slíkar spár eða viðvaranir fram á skýran hátt, t.d. með litakóða líkt og veðurviðvaranir.    
  ‍
• Mælingar vegna vöktunar á skriðuhættu. Mörg af verkefnunum hér að framan krefjast ýmissa mælinga. Fjölga þarf úrkomu-, jarðvegsraka-, grunnvatns- og snjómælum til þess að líkön fyrir svæðisbundnar skriðu- og krapaflóðaspár virki sem best. Þar sem hlíðar eru á hreyfingu ofan byggðar, ferðamannastaða eða innviða þarf að meta þörf á mælibúnaði á hverjum stað fyrir sig. Fylgjast getur þurft með yfirborðshreyfingu, grunnvatnsstöðu og aflögun. Dæmi um tæki sem mæla slíkt eru sjálfvirkar alstöðvar, GPS stöðvar, hallamælar eða aflögunarmælar í borholum, togmælar í sprungum, InSAR radarar, vatnshæðarmælar í borholum og jarðvegsrakamælar. Í sumum tilfellum getur niðurstaðan orðið sú að fullnægjandi sé að vakta langtímahreyfingar útfrá gervitunglagögnum, mögulega með uppsetningu fastpunkta og spegla á svæðinu. Þessi verkþáttur verður unnin í samvinnu við aðgerð VP2_3_URN_VÍ (Vöktun helstu þátta íslenskrar náttúru m.t.t. loftslagsbreytinga – náttúruvá).   
  ‍
• Veðuraðdragndi ofanflóða. Greina þarf nánar veðuraðdraganda þekktra skriðu- snjóflóða- og krapaflóðahrina sem tengjast rigningu og leysingu. Nýta þarf ofanflóðagagnasafnið, nýjustu endurgreiningar á veðurlíkönum, og gögn úr sjálfvirkum veðurstöðvum til þess að greina betur veðuraðdraganda ofanflóða en áður hefur verið gert.    
  ‍
• Skriðuvarnir. Mikilvægt er að byggja markvisst upp þekkingu á ofanflóðavarnarvirkjum hér á landi. Mikil þekking er nú þegar tiltæk á nokkrum verkfræðistofum, einkum á snjóflóðavörnum. Minna hefur verið reist af sérstökum skriðuvörnum, en nú er unnið að þeim fyrir Seyðisfjörð. Unnið í samstarfi við Ofanflóðasjóð.

• Úrvinnsla á úrkomumælingum meðáherslu á ofsaúrkomu, sett í samhengi við 1M5 vinnu. 
• Reikna staðlað úrkomuábendi (t.d.SPI) í nær-rauntíma (tengt verkefni Vatn: úrvinnsla mæligagna, rannsóknir ogþróun). Nýtist fyrir mat á gróðureldahættu en líka til að meta almennt hvortúrkoma sé óvenjuleg yfir styttra eða lengra tímabil, nýtist vatnahóp VeðurstofuÍslands við sína vinnu. 
• Kortlagning ofsaveðurs. Afurð semsýnir svæði sem eru merkt eftir því hvers konar ofsaveður hefur áhrif. 
• Greining á rauðum veðurviðvörunumsem er skilað á ytri vef, og notast við aðferðafræði hollensku veðurstofunnar(KNMI). 
• Kortlagning óvenjulegs veðurlags,t.d. kuldatímabila, úrkomu- eða þurrkatímabila.

• Yfirlit og greining

• Kortleggja eldfiman gróður í íslenskum vistkerfum til að meta umfang og dreifingu slíkra svæða.
• Þróa líkön fyrir hegðun gróðurelda með íslenskum gögnum og meta þannig áhættu á landsvísu og greina aðgerðir til að minnka eldfiman gróður.
• Gera áhættugreiningu innan marka byggðra svæða á Íslandi þar sem tekið er tillit til eldsmatar annars vegar og mannvirkja og hættu fyrir fólk hins vegar.
• Mat á áhrifum gróðurelda og endurheimt vistkerfa eftir elda – hvernig íslensk vistkerfi bregðast við og jafna sig.

• Áhættuminnkun

• Innleiðing áhættuminnkandi aðgerða sem eru sérsniðnar að íslenskum aðstæðum.
• Þróun og framkvæmd viðmiðunarreglna fyrir áhættuminnkandi aðgerðir og fræðslu fyrir landeigendur.
• Eftirlit með áhrifum áhættuminnkandi aðgerða og mat á árangri.

• Upplýsingar og leiðbeiningar

• Þróun eldhættuvísis, veðurvísis sem gefur upplýsingar um hættu á upptökum gróðurelda á hverjum tíma við ákveðin veðurskilyrði.
• Viðmiðunarreglur fyrir aðgerðir eftir gróðurelda til að styðja við endurheimt svæða.
• Leiðbeiningar um nýtingu timburs á svæðum fyrir og eftir gróðurelda.

‍

• Mótun auglýsingar -  Vor 2025 – Stjórn markáætlunar í samstarfi við hagaðila
• Umsókna- og úthlutunarferli – Haust 2025 – Rannís og stjórn markáætlunar
• Verkefni hefjast – Vetur 2025/2026 – Styrkþegar
• Eftirfylgni og þekkingaryfirfærsla/innleiðing – 2026-2028 – Styrkþegar/stjórnvöld

•  Greining hentugleika mismunandináttúrumiðaðra lausna:
  1. Vinna hentugleikagreiningu fyrirendurheimt vistkerfa, bæði votlendis og þurrlendis, þ.m.t. birkiskóga. Greintút frá landgerðum, landslagsheildum, eignarhaldi o.s.frv. Greining á hvaðhentar best hvar með áherslu á loftslagsbreytingar.
  2. Tengja við sjálfbæra landnýtingu íheild sinni og horfa til samfélagsávinnings, tengja ávinning atvinnulífs ogendurheimtar við aðlögun að loftslagsbreytingum.
  3. Greining á jafnaðarkostnaðieinstakra svæða.
• Setja fram áætlun um framkvæmdir íforgangi til bestu náttúrumiðaðra mótvægis- og/eða aðlögunarlausna:  
  1. Kostnaðarmat á mögulegum aðgerðum út frá hentugleikagreiningu.
  2. Þarf að vera ítarleg og taka tillit til fleiri þátta, s.s.forgangsröðunar verkefna, samfellu, fjarlægðar o.s.frv. Æskilegt að nálgastsvæði út frá vatnasviðum og vinna á stærri skala, s.s. landslagskvarða ogskipuleggja endurheimt heildrænt.
  3. Æskilegt er að forgangsraðafjármunum í þær náttúrumiðuðu lausnir sem mestan ávinning hafa m.t.t. eflingarviðnámsþróttar vistkerfa og aðlögunar að loftslagsbreytingum samhliðakolefnisbindingu og eflingu fjölbreytni og hvetja jafnframt tileinkafjármögnunar slíkra aðgerða.
  4. Áætlanagerð við valin áherslusvæðisem byggir á hentugleika- og kostnaðargreiningu. Áhersla lögð á samstarf viðhagsmunaaðila, s.s. viðkomandi sveitarfélög og íbúa þess. Afurðin verðurfullbúið undirbúningsferli og áætlun sem hægt verður að nýta til áætlanagerðará landsvísu. Við aðferðafræði áætlanagerðar verður stuðst við SER-staðla umendurheimt vistkerfa.
  5. Framkvæmd einstakra verkþátta átilraunasvæði (Stóra-Tunga í Bárðardal). Á seinni þremur árum verkefnisinsverði ráðist í framkvæmd einstakra verkþátta aðlögunaráætlunar á afmörkuðusvæði þar sem aðstæður eru fjölbreyttar. Markmiðið er að samhliða framkvæmdverkþátta fáist hagnýt reynsla sem hægt er að nota til að þróa enn frekargreiningarvinnu, líkanagerð og aðferðafræði framkvæmda.

• Þróa náttúrumiðaðar lausnir sem efla þanþol vistkerfa:
  1. Aðlögun aðferða náttúrumiðaðra lausna að áhrifum loftslagsbreytinga, s.s.flóða, hækkunar hitastigs, breytinga á úrkomumynstrum, áhrifa á líffræðileganfjölbreytileika o.fl.
  2. Svæðisbundin State and transition líkön fyrir mismunandi sviðsmyndirloftslagsbreytinga. Staðbundin greining á mögulegum áhrifum loftslagsbreytinga,tæki sem sveitarfélögin gætu notað við skipulag o.s.frv.

• Greina hvað í sviðsmyndumloftslagsbreytinga hefur bein áhrif á aðlögun trjátegunda í íslenskri skógrækt.
• Gera hættumat og meta þanþolmismunandi trjátegunda og staðarafbrigða þeirra til að þrífast í breyttuloftslagi.
• Gera áætlanir umframtíðarnotkunarsvið trjátegunda í breyttu loftslagi og móta stefnu til aðmæta þeim áskorunum.
• Gera kynbótaáætlun fyrir einstakartrjátegundir. Framkvæma úrval á erfðaefni sem hentar loftslagi framtíðarinnar,ágræða kynbótatré og setja upp í frægarða til að eiga tilbúinn aðlagaðanefnivið til skógræktar til lengri og skemmri tíma.
• Þróa aðferðir og framkvæmatrjákynbætur í gróðurhúsi með það að markmiði að stytta kynslóðabil og getaþannig flýtt erfðaframförum í átt að betur aðlöguðum efnivið.
• Gera rannsóknir á nýjumtrjátegundum, kvæmum og klónum sem þykja líkleg til að passa betur fyrirloftslag framtíðarinnar.
• Gera leiðbeiningar um notkunerfðaefnis í skógrækt.
• Gera leiðbeiningar um skipulag ogumhirðu skóga til aðlögunar loftslagsbreytingum.
• Uppfæra íslenskan skógræktarstaðaltil samræmis við greiningar og niðurstöður.

• Bætt og samræmt skráningar- ogvöktunarkerfi fyrir meindýr og sjúkdóma í skógum.
• Áhættugreining vegnaskógarskaðvalda sem tekur til líkna á innflutningi og útbreiðslu og mögulegraáhrifa á íslenska skóga.
• Mótun forvarna og viðbragðsáætlanabyggt á niðurstöðum áhættumats.

‍